Thông tư 99/2025/TT-BTC và Thông tư 200/2014/TT-BTC: Tại Sao Doanh Nghiệp Phải Thay Đổi Ngay

Ngày 27/10/2025, Bộ Tài chính, chính thức ban hành Thông tư 99/2025/TT-BTC, hướng dẫn chế độ kế toán doanh nghiệp. Với hiệu lực kể từ 01/01/2026, áp dụng cho năm tài chính bắt đầu từ hoặc sau ngày này. Quan trọng hơn, Thông tư 99/2025/TT-BTC sẽ thay thế Thông tư 200/2014/TT-BTC (và một số thông tư bổ sung) theo quy định tại Điều 31. Sự thay đổi này không chỉ mang tính hình thức, mà nó ảnh hưởng sâu sắc đến nguyên tắc ghi nhận doanh thu, chi phí, cấu trúc tài khoản, biểu mẫu báo cáo tài chính. Và tạo ra những thách thức nhưng cũng tạo ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp về minh bạch và quản trị tài chính…

Nếu doanh nghiệp chưa chuẩn bị, rủi ro là rất cao, về sai sót báo cáo, kiểm toán điều chỉnh, thậm chí ảnh hưởng thuế. Hãy cùng GDService Việt Nam, phân tích so sánh Thông tư 99/2025/TT-BTC và Thông tư 200/2014/TT-BTC. Để chắt lọc điều khoản quan trọng, báo hiệu tác động, và đưa ra checklist hành động ngay.

Hiệu lực, phạm vi áp dụng và điều khoản chuyển tiếp của thông tư 99/2025 và thông tư 200

Theo khoản 1, Điều 31 Thông tư 99/2025/TT-BTC, văn bản này có hiệu lực từ ngày 01/01/2026. Và áp dụng cho năm tài chính bắt đầu từ hoặc sau ngày 01/01/2026.

Thông tư 99/2025 thay thế Thông tư 200/2014/TT-BTC, trừ một số nội dung riêng liên quan đến cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước. Theo quy định tại khoản 2, Điều 31.

Ngoài Thông tư 200, TT99 còn thay thế một số thông tư sửa đổi trước đó như Thông tư 75/2015/TT-BTC, Thông tư 53/2016/TT-BTC và Thông tư 195/2012/TT-BTC.

Về đối tượng áp dụng, Thông tư 99 hướng dẫn mọi doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế. Trừ một số trường hợp đặc thù như tổ chức tín dụng theo hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước.

So sánh nguyên tắc ghi nhận doanh thu và chi phí thông tư 99/2025 vs thông tư 200/2014

Một trong những điểm thay đổi lớn nhất giữa Thông tư 99/2025/TT-BTC và Thông tư 200/2014/TT-BTC. Nằm ở nguyên tắc ghi nhận doanh thu và chi phí, ảnh hưởng sâu đến báo cáo tài chính doanh nghiệp.

Nguyên Tắc Ghi Nhận Doanh Thu

Dưới Thông tư 200, doanh thu được ghi nhận khi chuyển giao rủi ro và lợi ích hữu hình cho người mua. Và khi doanh thu “xác định chắc chắn”. Thông tư 99 đổi cách tiếp cận, doanh thu ghi nhận khi doanh nghiệp chuyển quyền kiểm soát dịch vụ hoặc hàng hóa cho khách hàng. Gần hơn với chuẩn mực quốc tế như IFRS 15. 

Thông tư 99 yêu cầu doanh nghiệp, phân tách các nghĩa vụ thực hiện hợp đồng nếu hợp đồng có nhiều phần (ví dụ giao hàng + hậu mãi). Và ghi nhận doanh thu theo từng phần nghĩa vụ đó. Điều này làm cho việc phân bổ doanh thu trở nên chi tiết hơn, giảm rủi ro ghi nhận không chính xác.

Với doanh thu giảm trừ như chiết khấu, hàng trả lại, Thông tư 99 vẫn sử dụng tài khoản giảm trừ (ví dụ Tài khoản 521). Nhưng yêu cầu thuyết minh chi tiết hơn trong báo cáo tài chính để minh bạch về các khoản giảm trừ này.

Phân Loại Chi Phí và Trình Bày Chi Phí

Thông tư 200 cho phép trình bày chi phí theo yếu tố chi phí (như nhân công, NVL, khấu hao) hoặc theo chức năng. Thông tư 99 khuyến khích sử dụng phân loại theo chức năng như chi phí bán hàng, chi phí quản lý, chi phí nghiên cứu phát triển. Việc này giúp báo cáo tài chính rõ ràng hơn, dễ phân tích hiệu quả hoạt động.

Thông tư 99 yêu cầu tách riêng chi phí tài chính, chi phí khác, và chi phí lãi chênh lệch tỷ giá nếu có. Đồng thời yêu cầu thuyết minh chi tiết hơn về các khoản này để người đọc báo cáo hiểu rõ cấu trúc chi phí.

Ngoài ra, Thông tư 99 bổ sung cơ chế cho thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn. Nếu doanh nghiệp áp dụng chính sách gần IFRS, điều có khả năng ảnh hưởng lớn đến lợi nhuận trước thuế và phải giải thích rõ trong thuyết minh…

Biểu Mẫu Báo Cáo Tài Chính – Thông tư 99/2025 vs Thông tư 200/2014

Một thay đổi rất “gốc rễ” nằm ở biểu mẫu báo cáo tài chính. Đây là điểm doanh nghiệp không được trì hoãn nếu muốn báo cáo chính xác theo TT99.

Thông tư 99/2025/TT-BTC quy định hệ thống biểu mẫu mới cho Bảng Cân đối Kế toán, Báo cáo Kết quả Hoạt động, Báo cáo Lưu chuyển Tiền tệ, Thuyết minh Báo cáo Tài chính. Các biểu mẫu này chi tiết hơn, bổ sung các mục mới để tăng độ minh bạch.

Phụ lục kèm theo Thông tư 99 bao gồm hệ thống tài khoản, sổ kế toán, và biểu mẫu báo cáo tài chính (Phụ lục 1-4). Để doanh nghiệp triển khai phần mềm kế toán và báo cáo phù hợp.

Khi chuyển đổi, doanh nghiệp phải trình bày số so sánh (số kỳ trước). Theo biểu mẫu mới và có phần thuyết minh giải trình về ảnh hưởng thay đổi chính sách kế toán (ví dụ thay đổi hệ thống tài khoản, reclass tài khoản chi phí/doanh thu).

Nếu doanh nghiệp thay đổi “đơn vị tiền tệ trong kế toán” (ví dụ từ VND sang ngoại tệ) theo TT99. Cũng có quy định chuyển đổi số dư sổ kế toán và báo cáo tài chính theo tỷ giá trung bình, đồng thời phải thuyết minh lý do và ảnh hưởng.

Điều Khoản Chuyển Đổi Khi Áp Dụng Thông tư 99/2025

Doanh nghiệp không thể áp dụng Thông tư 99 một cách tự do mà cần tuân thủ điều khoản chuyển tiếp quy định trong Thông tư:

Theo khoản 1 Điều 31, TT99 hiệu lực kể từ 01/01/2026, áp dụng cho năm tài chính bắt đầu từ hoặc sau ngày này. Một số doanh nghiệp có thể áp dụng sớm trước thời điểm này nếu muốn, theo hướng dẫn chuyển đổi số dư tài khoản cũ (theo TT200) sang tài khoản mới (theo TT99). Nếu doanh nghiệp tự nguyện thay đổi chính sách kế toán (áp dụng TT99). Phải áp dụng hồi tố (restatement), nghĩa là điều chỉnh lại số liệu quá khứ theo chính sách mới.

Có ngoại lệ với một số nội dung của Thông tư 200 (liên quan cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước) sẽ tiếp tục áp dụng cho đến khi có quyết định thay thế cụ thể.

Thông tư 99/2025/TT-BTC mang lại rất nhiều thách thức và cơ hội cho doanh nghiệp – bạn cần hiểu để chủ động:

Rủi Ro Nếu Không Chuyển Đổi Kịp

Báo cáo tài chính sai mẫu, nếu doanh nghiệp cứ dùng biểu mẫu Thông tư 200 khi TT99 đã bắt buộc. Báo cáo sẽ không hợp lệ hoặc bị kiểm toán yêu cầu điều chỉnh.

Chênh lệch lợi nhuận: Ghi nhận doanh thu sớm hoặc muộn hơn, hoặc phân bổ chi phí khác nhau theo TT99 có thể làm lợi nhuận kế toán + lợi nhuận chịu thuế thay đổi đáng kể.

Quy trình kế toán phức tạp hơn: Phân tách nghĩa vụ hợp đồng, thuyết minh chi tiết doanh thu giảm trừ, chi phí tài chính, lãi tỷ giá … đòi hỏi kế toán phải tinh chỉnh phần mềm, quy trình, nhân lực.

Kiểm toán khó khăn: Kiểm toán viên có thể yêu cầu điều chỉnh lại số liệu so sánh, phần thuyết minh chưa đủ rõ, gây tốn thời gian – chi phí kiểm toán cao hơn. Rủi ro thuế: Nếu thay đổi chính sách nhưng không xử lý đúng phần hồi tố. Hoặc không thuyết minh hợp lý, cơ quan thuế có thể truy thu hoặc phạt…

Cơ Hội Khi Áp Dụng Thông tư 99

Tính minh bạch cao hơn: Biểu mẫu chi tiết và thuyết minh rõ hơn. Giúp doanh nghiệp xây dựng báo cáo tài chính minh bạch. Dễ truy vấn, dễ so sánh theo quốc tế. Tối ưu quản trị chi phí. Với phân loại chi phí theo chức năng, doanh nghiệp có thể phân tích chi phí bán hàng, chi phí quản lý, R&D rõ ràng hơn và từ đó tối ưu chi phí.

Hội nhập chuẩn mực quốc tế: Cách tiếp cận “ghi nhận doanh thu khi chuyển quyền kiểm soát”. Giúp doanh nghiệp gần IFRS hơn, nếu doanh nghiệp có kế hoạch huy động vốn quốc tế hoặc niêm yết, đây là lợi thế lớn.

Chuyển đổi số & tự chủ, doanh nghiệp có thể tích hợp việc chuyển đổi Thông tư 99 với dự án số hóa kế toán. Tự chủ lựa chọn tài khoản, mẫu… để tăng hiệu quả hoạt động.

Thông tư 99/2025/TT-BTC đánh dấu một bước chuyển lớn trong chế độ kế toán doanh nghiệp ở Việt Nam. Nguyên tắc ghi nhận doanh thu gần chuẩn quốc tế hơn, phân loại chi phí chi tiết theo chức năng. Biểu mẫu báo cáo tài chính, minh bạch hơn, và yêu cầu thuyết minh sâu sắc. Đối với hầu hết doanh nghiệp, việc không triển khai đúng và kịp thời là mạo hiểm từ rủi ro kiểm toán đến sai sót thuế.

Nếu bạn cần mẫu chứng từ, phần mềm kế toán phù hợp. Hoặc tư vấn, chi tiết theo thực trạng kinh doanh của bạn. Hãy liên hệ ngay cho Zalo GDservice Việt Nam hoặc đăng ký nhận tin ở phía dưới. 

Liên hệ tư vấn: Kiểm toán – Kế toán – Thuế – Thành lập doanh nghiệp – Visa/Giấy phép lao động